Đổi mới giáo dục đang được toàn xã hội quan tâm. Đổi mới phương pháp dạy học trong đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực.
Một trong những định hướng cơ bản của việc
đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn
sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy
tính chủ động, sáng tạo của người học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH ở Tiểu
học nói riêng là
phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng
lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng tất yếu trong
cải cách PPDH ở mỗi nhà trường.
Bên cạnh phương pháp truyền thống như thuyết
trình, đàm thoại, luyện tập, giáo viên cần áp dụng các cách khác như: dạy giải
quyết vấn đề; dạy theo tình huống; định hướng hành động...
1. Cải tiến các phương pháp dạy học truyền
thống
Các phương pháp dạy
học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập luôn quan trọng. Đổi
mới không có nghĩa là loại bỏ phương pháp này mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến
để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Giáo viên trước hết cần
nắm vững yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật trong việc chuẩn bị cũng
như tiến hành bài lên lớp, làm sao phát huy tính tích cực và sáng tạo của
học sinh.
2. Kết hợp đa dạng phương pháp dạy học
Không có một phương
pháp dạy học toàn năng phù hợp với mọi mục tiêu và nội dung. Mỗi phương pháp và
hình thức dạy học có những ưu, nhược điểm và giới hạn sử dụng riêng. Vì vậy
việc phối hợp đa dạng phương pháp và hình thức trong toàn bộ quá trình dạy học
là phương hướng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy
học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, và dạy học cá thể cần được kết hợp
linh hoạt.
3. Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề
Dạy học giải quyết vấn
đề là quan điểm dạy học nhằm phát triển năng lực tư duy, khả năng nhận biết và
giải quyết vấn đề. Thông qua việc giải quyết vấn đề, học sinh lĩnh hội tri
thức, kỹ năng và phương pháp nhận thức. Dạy học giải quyết vấn đề là con đường
cơ bản để phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh, có thể áp dụng trong
nhiều hình thức dạy học với mức độ tự lực của học sinh.
4. Vận dụng dạy học theo tình huống
Trong nhà trường, các môn học được phân theo
các môn khoa học chuyên môn, còn cuộc sống thì luôn diễn ra trong những mối
quan hệ phức hợp. Vì vậy sử dụng các chủ đề dạy học phức hợp góp phần khắc phục
tình trạng xa rời thực tiễn của các môn khoa học chuyên môn, rèn luyện cho học
sinh năng lực giải quyết các vấn đề liên quan đến thực tiễn cuộc sống.
5. Vận dụng dạy học định hướng hành động
Là quan điểm dạy học
nhằm làm cho các hoạt động trí óc và chân tay kết hợp chặt chẽ. Học sinh thực
hiện các nhiệm vụ học tập và hoàn thành sản phẩm hành động, có sự kết hợp linh
hoạt giữa hoạt động trí tuệ và tay chân. Vận dụng dạy học định hướng hành động
có ý nghĩa quan trọng cho việc thực hiện nguyên lý giáo dục kết hợp lý thuyết
với thực tiễn, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội.
6. Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin hỗ
trợ dạy học
Phương tiện có vai trò
quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học, nhằm tăng cường tính trực quan và
thí nghiệm, thực hành. Hiện nay, việc trang bị các phương tiện dạy học mới cho
các trường phổ thông từng bước được tăng cường. Bên canh đó, việc chú trọng sử
dụng các phương tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý nghĩa quan trọng,
cần được phát huy.
7. Sử dụng kỹ thuật dạy học phát huy tính tích
cực và sáng tạo
Kỹ thuật dạy học là
cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong các tình huống nhỏ nhằm
thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật là đơn vị nhỏ nhất của
phương pháp dạy học. Có kỹ thuật dạy học chung, có kỹ thuật đặc thù của từng
phương pháp.
8. Chú trọng các phương pháp dạy học đặc thù
bộ môn
Bên cạnh phương pháp
chung có thể sử dụng cho nhiều bộ môn thì việc dùng phương pháp dạy học đặc thù
có vai trò quan trọng trong dạy bộ môn.
9. Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho
học sinh
Phương pháp học tập
một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích cực hoá, phát huy tính
sáng tạo của học sinh. Có những phương pháp nhận thức chung như thu thập, xử
lý, đánh giá thông tin, tổ chức làm việc, làm việc nhóm. Bằng nhiều hình thức,
cần luyện tập cho học sinh các phương pháp học tập chung và phương pháp học tập
bộ môn.
Tựu chung có rất nhiều
hướng đổi mới phương pháp dạy học với những cách tiếp cận riêng. Việc đổi mới
phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật
chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý. Ngoài ra, phương pháp
dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng cần xác
định phương hướng để cải tiến phương pháp dạy học.
Thùy
Nhung